Lipoedeem
Een lipoedeem kenmerkt zich door een ophoping van vetcellen op bepaalde lichaamsplekken. Op deze plekken is het weefsel gevoelig voor drukpijn en ontstaan er zeer snel blauwe plekken (hematomen). De vetophopingen liggen, vooral bij het begin van de aandoening, vooral onder de navel, dat wil zeggen bij de billen, heupen en benen. Later kunnen ze zich ook bij de armen voordoen. Een lipoedeem dat zich uitstrekt over het bovenbeen en de heupen, noemen we ook wel "rijbroekfenomeen".
Zelfcontrole
Lymfoedeem of lipoedeem?
Om de verschillen tussen de ziektebeelden lymfoedeem en lipoedeem uit te leggen, hebben we de belangrijkste onderscheidende criteria in een tabel weergegeven.
| LYMFOEDEEM | LIPOEDEEM | |
Optreden van een oedeem | asymmetrisch | symmetrisch |
| Pijnlijke druk | nee | ja |
| Blauwe plekken (hematomen) | nee | ja |
| Wondroos (erysipelas) | vaak | nee |
Zwelling op de wreef en/of handrug | ja | nee |
Belangrijk: Deze zelfcontrole is geen vervanging voor een bezoek aan de specialist. Om een correcte diagnose te kunnen stellen, is zo'n bezoek beslist noodzakelijk.
Lipoedeem
Bij een lipoedeem (Grieks Lip = vet) gaat het om een verstoorde vetverdeling. Een lipoedeem doet zich vrijwel uitsluitend bij vrouwen voor, omdat hun weefsel anders is gestructureerd dan bij mannen. Vermoedelijk ligt de aanleg voor een lipoedeem als vast in de genen van de patiënt. Meestal is de aanleiding waardoor de chronische ziekte zich manifesteert een hormoonverandering in het lichaam, zoals tijdens de puberteit, een zwangerschap of de overgang. Als de ziekte al bestaat, dan is een dergelijke verandering er vaak de oorzaak van dat de symptomen verslechteren.
Goed om te weten
- Meer informatie, tips en ervaringsberichten van patiënten vindt u ook onder www.deinestarkeseite.de
Symptomen
Helaas duurt het vaak zeer lang voordat de diagnose lipoedeem wordt gesteld. In veel gevallen wordt een lipoedeem abusievelijk voor adipositas aangezien. Omdat beide aandoeningen zich vaak parallel aan elkaar voordoen, is het soms lastig een onderscheid te maken. Aan de volgende punten kunt u herkennen of u mogelijk een lipoedeem heeft.
Uiterlijk zichtbare symptomen
Er zijn uiterlijke tekenen waaraan we een lipoedeem zeer goed kunnen herkennen:
- Beide benen en/of armen zijn buitenproportioneel gevormd, terwijl de voeten en handen slank en niet gezwollen zijn
- Het lichaam ziet er bijna uit alsof het verkeerd is samengesteld: het bovenlichaam is naar verhouding slank, terwijl de billen, heupen en benen en/of armen duidelijk volumineuzer zijn
- De confectiematen van het boven- en onderlichaam verschillen extreem van elkaar
- Er is een grote gevoeligheid voor blauwe plekken
- Sport, gezonde voeding of diëten hebben op de betreffende plekken weinig invloed, de omvang wordt niet of slechts in onbeduidende mate geringer
Innerlijk voelbare symptomen
Naast de zichtbare tekenen zijn er symptomen waaraan men een lipoedeem kan voelen. Deze kunnen sterker zijn na lang zitten, staan, in de loop van de dag en ook door warmte:
- Extreme gevoeligheid voor aanraken van het weefsel
- Vatbaar voor drukpijn
- Zwaar gevoel in de benen door toename van vetweefsel en opgehoopte weefselvloeistof
Wanneer u een of meer tekenen bij uzelf waarneemt, moet u een arts raadplegen. Een vroegtijdige diagnose is belangrijk om een optimaal behandelingsproces te kunnen garanderen en verergering tegen te gaan.
Stadia
Lipoedemen worden ingedeeld in verschillende stadia. Als een lipoedeem niet wordt behandeld, neemt de omvang van de betreffende lichaamsdelen in de loop der jaren steeds meer toe. Daarom is een vroegtijdige diagnose door een specialist en een snel begin met de juiste therapie enorm belangrijk. Alleen zo kan verergering van de aandoening worden tegengegaan.
Stadium I
- Glad, gelijkmatig verdikt huidoppervlak
Stadium II
- Oneffen, overwegend golfvormig huidoppervlak, de zog. “sinaasappelhuid"
- Weefselstructuur met grove knopen (de knopen kunnen ca. de grootte van een walnoot of vuist hebben)
Stadium III
- Sterke vergroting van de omvang
- Zeer grof en verhard huidoppervlak
- Weefsel vormt grove lappen aan benen en/of armen
Type-indeling
Het is niet altijd gemakkelijk om een lipoedeem duidelijk te herkennen, want de aandoening kan zich in verschillende verschijningsvormen manifesteren en er bij iedere patiënt weer anders uitzien. We onderscheiden meerdere types, afhankelijk van welke gebieden aan de benen en/of armen pijnlijk zijn.
Behandelingsconcept
Een verslechtering van het lipoedeem is met een vroegtijdige diagnose te voorkomen. Omdat een lipoedeem een chronische aandoening is, draagt u dit uw hele leven met u mee. De ernst en mogelijke gevolgen van een lipoedeem kunt u door middel van consequente therapie positief beïnvloeden, zodat u minder klachten heeft. Het is belangrijk dat u uzelf en uw ziekte accepteert en de behandelingsmogelijkheden in een zo vroeg mogelijk stadium toepast en dit langdurig volhoudt. Zo kunt u uw aandoening beheersen.
Bij een lipoedeem helpt het niet om te diëten, vasten of sporten, want dit leidt niet tot een vetvermindering van de betreffende plekken. U zult alleen bij “gezonde" delen van uw lichaam afvallen. Daarom is een dergelijke strategie niet het doel bij een lipoedeem. In het algemeen moet u erop letten gezond te eten en voldoende te bewegen en te sporten in compressiekleding. Het genezen van een lipoedeem door geneesmiddelen is niet mogelijk. Een lipoedeem wordt behandeld door middel van de gecombineerde fysische ontstuwingstherapie (CFO) met manuele lymfedrainage (MLD) en ondersteunende compressietherapie (conservatieve methode), eventueel in combinatie met apparatieve intermitterende compressiebehandeling (AIC). De behandeling is opgedeeld in twee fasen (fase 1: ontstuwingsfase, fase 2: onderhoudsfase-optimaliseringsfase).
Operatieve methoden
- Sommige patiënten komen in aanmerking voor een operatieve ingreep, zoals een vetafzuiging (liposuctie), soms noodzakelijkerwijs gevolgd door plastische chirurgie. Dit moet echter van geval tot geval bekeken worden door de behandelende arts en een voorwaarde is dat de patiënt eerst consequent een conservatieve behandeling heeft gevolgd.
Liposuctie – Ook een mogelijkheid in de lipoedeemtherapie
Het vermeerderde vetweefsel kan alleen door een liposuctie, ofwel een vetafzuiging, worden verwijderd. Dit mag pas na een consequent uitgevoerde conservatieve therapie.
Een liposuctie zorgt niet voor een definitieve genezing van het lipoedeem, maar een tijdelijke ontlasting en vermindering van de klachten kan wel worden bereikt.
Als u een liposuctie overweegt, dan moet u beslist bij een of meerdere specialisten navraag doen over de mogelijke resultaten, risico's en bijwerkingen. Ook moet zich laten informeren over de kosten en de resultaten op lange termijn van deze behandelmethode. In Duitsland worden de kosten voor een liposuctie zelden vergoed. De kosten voor compressiekleding, daarentegen, worden in de meeste gevallen wel vergoed.
Ambulant of klinisch?
Of lymfoedemen of lipoedemen ambulant of klinisch worden behandeld, hangt in de eerste plaats af van het stadium van de oedemen en eventuele comorbiditeit. Er kunnen meerdere redenen zijn om een oedeem klinisch te laten behandelen.
- Een verbetering van de symptomen kan zich alleen voordoen wanneer de therapie in de ontstuwingsfase (CFO fase 1) probleemloos, compleet en continu, dus liefst dagelijks, plaatsvindt. Als de therapie wordt onderbroken, kunnen de diagnose en de symptomen verslechteren.
- Vooral wanneer een lymf- of lipoedeem al in een gevorderd stadium is, kunnen er intensieve maatregelen nodig zijn om de omvang duidelijk te reduceren. Dit kan betekenen dat de patiënt een groot deel van de dag bezig is met de therapie. In dergelijke gevallen is een ambulante verzorging niet altijd mogelijk.
- Alleen door in de ontstuwingsfase dagelijks compressiebandages, of in de onderhoudsfase dagelijks compressiekleding te dragen, worden de resultaten zichtbaar en kunnen deze ook langdurig behouden blijven. Vaak verslapt de motivatie juist in de onderhoudsfase van de therapie. Een klinische opname met een consequente ontstuwingstherapie en de hieruit resulterende vermindering van de oedeemomvang en de pijn, kan helpen om de compressiekleding ook later consequent te blijven dragen.
- Een klinische behandeling omvat bovendien meer belangrijke, ondersteunende maatregelen, zoals huidverzorging, voedingsadvies, pijntherapie, fitnesstraining, psychologisch advies of aanwijzingen voor zelfbehandeling na ontslag uit de kliniek. Een intensieve ontstuwingsfase en het leren van de juiste manier van zelfbehandeling kunt u ook ambulant doen in centra die zijn gespecialiseerd in lymfologie.
Complicaties
Ontstaan van een lipo-lymfoedeem
Vooral in de gevorderde stadia van een lipoedeem ontstaat er vaker een zogenaamd lipo-lymfoedeem, zoals ook al uitgelegd bij het lymfoedeem.
Hierbij doet zich naast het reeds bestaande lipoedeem ook een storing van de lymfeafvoer voor. Deze mengvorm ontstaat doordat het sterk woekerende vetweefsel de lymfevaten extreem afknelt. De lymfe kan niet meer voldoende worden afgevoerd en hoopt zich op in het weefsel.
Het lymfoedeem ontwikkelt zich in combinatie met een lipoedeemaandoening meestal symmetrisch, in tegenstelling tot eenzijdig zoals normaal.
Orthopedische gevolgschade
Door de volumetoename aan de binnenkant van de dijen kan de beweeglijkheid aanzienlijk afnemen en kan er een ander loopbeeld ontstaan. Een foutieve stand van de sprong-, knie- en heupgewrichten kunnen het gevolg zijn.
Beschadiging van het adersysteem
Als bij u de diagnose lipoedeem is gesteld, dan is het aan te raden om ook flebologisch onderzoek van het adersysteem te laten uitvoeren, want het adersysteem kan door een lipoedeem worden beschadigd. Door aderfalen vroegtijdig te herkennen, kunnen oppervlakkige spataderen en beschadiging van het diepe adersysteem worden voorkomen, terwijl reeds bestaande vaataandoeningen kunnen worden behandeld.
Informatie over mogelijke aderaandoeningen vindt u onder het kopje Flebologie.